Christus kwam niet verder dan Eboli - Carlo Levi

Vertaald door Margriet Agricola
Uitgegeven bij Nieuw Amsterdam
296 blz.

Christus kwam niet verder dan Eboli is een echte klassieker uit de Italiaanse literatuur. 

Carlo Levi was een Italiaans-joodse arts, schilder en schrijver die in 1935 omwille van zijn antifascistische opvattingen vanuit Turijn verbannen werd naar het onbehergzame Basilicata, een achtergebleven gebied in het diepe zuiden van Italië. Toen in 1936 Italië de  oorlog tegen Abessinië won,  kreeg hij amnestie en kwam hij vervroegd vrij. Zijn verblijf in Spartaanse omstandigheden maakte een diepe indruk op hem. 

Christus kwam niet verder dan Eboli is gebaseerd op zijn dagboeknotities uit die tijd. Het is op de eerste plaats  een persoonlijk verslag van zijn ervaringen in die periode. Hij komt er oog in oog te staan met  een algemene toestand van verarming en verwaarlozing. De grond is schraal en brengt weinig op, het klimaat onbarmhartig, de malaria houdt lelijk huis onder de arme bevolking. Voorzieningen zijn er nauwelijks en de bourgeoisie is enkel uit op persoonlijke verrijking. De boeren worden er nauwelijks als mensen beschouwd.  Hij probeert de ergste nood te lenigen, maar wordt daarin tegengewerkt door de plaatselijke autoriteiten en de gevestigde waarden van het dorp. Zijn bewegingsruimte is ook zeer beperkt. Alleen al om zijn documentaire waarde  is het boek zeer de moeite waard. Bovendien is het een aanklacht tegen de jarenlange verwaarlozing van het zuiden door de Italiaanse overheid. In Agliano (het Gagliano uit het boek) wordt Levi als een held beschouwd. En dankzij zijn boek heeft Rome toch een klein beetje meer aandacht gekregen voor de noden van het zuiden. De verhouding staat-individu ligt al moeilijk in heel Italië, maar in het zuiden heeft het wantrouwen tegenover de staat nog diepere wortels. Levi probeert die houding te doorgronden: volgens hem staat de animistische boerengemeenschap lijnrecht tegenover  de georganiseerde religie van de staat. Dit essayistische aspect van het boek sprak mij iets minder aan. 

Een aanrader aan al wie naast de toeristische pareltjes ook een andere kant van Italië wil leren kennen.  

★★★★

Weetje: Carlo Levi en Primo Levi (auteur van o.a. Is dit een mens?) hebben niets met elkaar te maken, behalve dat ze dezelfde naam hebben en allebei uit Turijn afkomstig zijn.