Pagina's

zondag 26 februari 2012

Stilte in oktober – Jens Christian Grøndahl


Uit het Deens vertaald door Gerard Cruys
Uitgegeven bij Meulenhoff
270 blz.

Na achttien jaar samenleven kondigt de vrouw van een kunsthistoricus aan dat ze op reis gaat. Ze zegt niet waarheen of waarom en hij vraagt niets. Daarna volgt hij haar bewegingen via de bankafschriften van haar Mastercard, ze volgt de route van hun Portugal-reis zeven jaar geleden. Wanhopig probeert hij antwoorden te vinden, of zoals hijzelf zegt “[…..] een plek, een knoop te vinden van waaruit ik kan beginnen met mijn poging Astrids verdwijnen te begrijpen, [….. ]. Ik volg de draden achterwaarts om de logica van het patroon te vinden, maar de knopen raken los tussen mijn vingers, zodat ik op het laatst met losse eindjes zit. Ik knoop ze  opnieuw, aarzelend, omdat ik weet dat het maar één vertelling kan worden uit de vele die ik had kunnen vertellen met dezelfde draden.” De gedachte dat zoveel in het leven op toeval berust, loopt als een rode draad door deze melancholische  roman. Zijn vertelling wordt steeds egocentrischer en meer en meer  is de echte zoektocht  die naar de kern van zijn eigen ik.
Deze roman vergt meer dan een gewone leesinspanning. Grøndahl serveert zijn reflecties in bomvolle pagina’s, nauwelijks alinea’s, zonder rustpauzes. Aangezien het hoofdpersonage een kunsthistoricus is, spelen ook kunsttheoretische bedenkingen  een grote rol in zijn conversaties en gedachten. Niet makkelijk dus, wel boeiend, al had het voor mij  wel korter gekund.
✮✮✮✩✩

vrijdag 17 februari 2012

Post voor mevrouw Bromley – Stefan Brijs

Uitgegeven bij Atlas
510 blz.

Wordt met plezier toegevoegd aan mijn lijstje De Groote Oorlog in boeken (zie bericht van 5 november 2010)! 

Stefan Brijs laat zijn roman over de Eerste Wereldoorlog beginnen in Londen 1914.  De jonge John Patterson wil graag studeren. Dat zal niet makkelijk worden, want zijn vader, een postbode, heeft het niet breed. Maar ze hebben het alvast beter dan zijn zoogbroer Martin Bromley, die met zijn familie in omstandigheden leeft die niet hadden misstaan in een roman van Dickens. Dan verklaart Engeland de oorlog aan Duitsland en terwijl Martin zo snel mogelijk een uniform wil aantrekken, houdt de kersverse student John Patterson dapper stand tegen de agressieve rekruteringscampagnes van Lord Kitchener. Laat anderen dat nu juist laf vinden …
In het tweede deel zijn de kaarten voor de onfortuinlijke jongeman al helemaal anders geschud en wordt hij een van de zovelen die in de loopgravenoorlog moet zien te overleven.
Die tweedeling beviel me wel. De literator in Brijs zorgt er natuurlijk voor dat er spiegelingen zitten in de twee delen. De post voor  mevrouw Bromley uit de titel speelt hierin een grote rol. Maar ik wil van de plot toch niet te veel weggeven.

Heerlijke leeservaring was het trouwens om al heel snel de iconische posters uit die periode tot leven te zien komen. De dreigende vinger van Kitchener, de rol van de vrouwen op het thuisfront, je ziet ze zo voor je.  De posters zelf vind je niet in het boek, de grimmige realiteit erachter des te meer.  Met zijn kleine beroepsleger was Engeland wel genoodzaakt een zeer felle propagandaoorlog  te voeren.  Geen goede tijd voor pacifisten dus. Ook in het tweede deel, dat zich aan het westerse front afspeelt, besef je hoe deze oorlog in ons collectief geheugen zit, want moeiteloos schuiven over de beschrijvingen van Brijs andere beelden binnen, beelden uit andere films, uit documentaires, uit fotomateriaal uit bijv. het Ieperse In Flanders Fields Museum.  


Een goed gedocumenteerde roman, vlot geschreven en spannend gehouden tot op het einde, die je ook nog doet nadenken over  pacifisme en patriottisme, over (al dan niet gewild) heldendom, over solidariteit en overlevingsdrang … , kortom over het leven van een gewone jongeman in een oorlog die de zijne niet was. Meer moet dat voor mij niet zijn.
✮✮✮✮✫ 

  


woensdag 8 februari 2012

Bittere bloemen – Jeroen Brouwers


Atlas, Amsterdam 

285 blz.

‘Jeroen Brouwers schrijft een boek, en hij doet dat goed’, zong De Mens al op hun debuutalbum, en net als de song doet Brouwers het nog steeds!
Bittere bloemen is het verhaal van de afgang van Julius Hammer, rechter, minister en hoogleraar in een vorig openbaar leven, en nu op 81-jarige leeftijd veroordeeld tot een cruisevaart op de Middellandse zee. Geschenkje van zijn bazige dochter na een lang ziekenhuisverblijf.
Meedogenloos scherp is de blik waarmee de oude baas zowel zichzelf en zijn medepassagiers observeert, zij ongegeneerd hun vervallen lijven blootstellend, hij wat weggedoken in een rustiger hoekje, worstelend met een veel te lage ligzetel en een steeds groter wordend gevoel van beklemming. De beklemming wordt alleen maar erger als hij  Leentje terugziet, alias Pearlene, een oud-studente die “nooit uit zijn stiltes is verdwenen”. Doe bij die hopeloze verliefdheid nog wat mediterrane temperaturen en je ziet zo dat deze cruisevaart geen plezierreisje wordt. Verwijzingen naar de hellevaart van Dante, naar de man met de zeis,  en naar Waterloo (de cruise doet  ook Ajaccio op Corsica aan, geboorteplaats van Napoleon), aan verhaalmotieven geen gebrek in deze roman, waar vergankelijkheid en verval centraal staan. De hulpeloze oude man  in contrast met de glamoureuze decors van cruiseschip en filmset levert stilistische pareltjes en hilarische scènes op. Zelfs kankeren doet de oude Hammer grappig. 
Autobiografisch? Ach neen, zei Brouwers bij de presentatie van zijn boek in Mechelen, “zo’n kankeraar als die man is, dat ben ik toch helemaal niet?”.  De ironie tot  kunstvorm verheven, ik hou er wel van. 
✮✮✮✩✩