Pagina's

donderdag 21 april 2011

Spaar de spotvogel van Harper Lee

Uitgeverij De Bezige Bij 
416 blz

In het diepe zuiden van de VS groeit een klein meisje op met haar iets oudere broer en haar vader Atticus Finch, een advocaat.
Jaren geleden las ik deze roman (in het Engels) met mijn leerlingen. Verrast, verontwaardigd, verwonderd, geamuseerd en ontroerd volgden we de fratsen van Scout en haar broer Jem in hun kleine leefgemeenschap. Als hun vader een zwarte man verdedigt die van verkrachting op een blank meisje beschuldigd wordt, staat het verdict van de jury al bijna vast. Geen andere les kon de raciale realiteit van Alabama beter in beeld brengen, noch de beperkingen én kleine triomfen van de rechtspraak. Een fantastisch boek over opgroeien in vertrouwen en liefde, terwijl de donkere kanten van de maatschappij niet verdoezeld worden. 
Ik wens het boek met zijn gouden jubileum weer evenveel nieuwe lezers toe. Die nieuwe lezers hoef ik niets toe te wensen.  Zij hebben hun prijs al binnen.
★★★★☆

donderdag 14 april 2011

Lucifer van Connie Palmen
Uitgeverij: Prometheus
352 pagina's

In 1981 sterft de vrouw van Lucas Loos, Nederlands componist, na een val van het terras van hun vakantiehuisje in Griekenland. Twintig jaar na datum gaat de schrijfster op zoek naar de ware toedracht achter dit overlijden. Lucifer is het  verhaal van die zoektocht. Ze loodst de lezer  heel handig binnen in het verhaal via insinuaties en geruchten. Er zijn ook wel heel veel toevalligheden rond dit overlijden. En Lucas Loos is een flamboyante persoonlijkheid, die in het Amsterdamse kunstwereldje niet op een vijand meer of minder keek. Spanning genoeg dus in deze roman, die tegelijk ook zeer intelligent geschreven is.
De roman heeft ook wel wat weerhaakjes. De Amsterdamse kunstscene is wel zeer nadrukkelijk in beeld. De gebeurtenissen zijn gedeeltelijk   geïnspireerd op de dramatische dood van  Marina Schapers, vrouw van Peter Schat, zodat je deze roman als een sleutelroman kan lezen. Maar wie net als ik nog nooit van Peter Schat gehoord had, heeft daar weinig aan.
Bovendien doorspekt Connie Palmen haar werk voortdurend met essayistische uitweidingen over kunst en muziek. Ik word niet warm noch koud van theorieën over de crisis van de tonaliteit, en begrijp zo goed als niets van een chromatische toonladder die teruggebracht wordt tot twaalf drieklanken en waarom dat zo’n geniale zet is in het bestrijden van de crisis van de muzikale harmonie. Toch heb ik het boek vrijwel moeiteloos uitgelezen. Alleen op het einde  was er een soort van oververzadiging: in het laatste bedrijf (met een knipoog naar de wereld van opera en tragedie) komt er een bijna overbodige round-up waarin alle overgebleven medespelers en getuigen van het drama van toen nog eens alles op een rijtje zetten. Maar wat werkt bij Baantjer heeft hier een tegenovergesteld effect: interpretaties en duidingen worden met zeer veel referenties  naar andere kunstenaars ten berde gebracht en verhogen alleen maar het eruditiegehalte aan het eind van deze roman. Wie zich nog steeds afvroeg welk aandeel Lucas Loos had in de dood van zijn vrouw, is eraan voor zijn moeite.
Lucifer is namelijk geen whodunnit, maar een filosofische roman, vol bedenkingen over de aard van het kunstenaarschap, over roem en ambitie,  over vriendschap en loyaliteit, over verraad en genialiteit. Connie Palmen ten voeten uit.
★★★☆☆

donderdag 7 april 2011

Bonita Avenue van Peter Buwalda

Uitgeverij: De Bezige Bij, Amsterdam

Aantal pagina's: 544 blz


Niets is wat het lijkt. Sigerius, rector magnificus van  een kleinere Nederlandse universiteit, scheert hoge toppen in de academische wereld en wordt binnenkort ook minister van Onderwijs. Privé gaat het hem minder voor de wind. Met een stiefdochter en schoonzoon in de pornobusiness, en een zoon (zijn enige en echte) die net een gevangenisstraf voor doodslag heeft uitgezeten, beleeft de man in 2000 een hete zomer, nog eens in de verf gezet door de  grote vuurwerkramp waardoor Enschede dan juist getroffen wordt.
Deze 3 verhaallijnen zitten verbluffend knap in elkaar geweven en de auteur houdt er de spanning goed in. Het boek zit vol cliffhangers en die hebben alles te maken met de originele perspectiefwisselingen, op hun beurt versterkt door een zeer intelligent spel met verleden en heden. Bonita Avenue is dus zeker een knap geschreven pageturner.
Ook aan thema’s geen gebrek. De auteur heeft met deze familie op de rand van de afgrond keuze genoeg aan conflicten, moeilijke relaties en psychologische motieven. Een abstract en overkoepelend thema ligt er misschien niet zo vingerdik op, maar de roman houdt voldoende focus door zijn sterke plot. En de titel? Een verwijzing naar het Amerikaanse Berkeley, California waar het gezin woonde, toen vader Sigerius er een leerstoel had. Betere tijden dus, of was het toen ook al een vlucht vooruit geweest? Niets is wat het lijkt. 
Bonita Avenue is met zijn 544 bladzijden een dikke turf geworden. Grote filosofische of psychologische inzichten hou je er wellicht niet aan over, maar de spannende verhaallijnen, knappe structuur en de beeldrijke taal maken er in elk geval een leesfeest van. Uitkijken naar meer werk van Peter Buwalda, die mij met dit debuut alvast overtuigd heeft.
★★★★☆ 

zaterdag 2 april 2011

Het sprookje van de laatste gedachte van Edgar Hilsenrath

Vertaald door Elly Schippers 

Uitgeverij: Athos, Amsterdam
Aantal pagina’s: 494 
 

Thovma Khatisian heeft zijn ouders nooit gekend. Op het einde van zijn leven vraagt Thovma Khatisian aan de meddah, de sprookjesverteller in zijn hoofd, om hem het sprookje van de laatste gedachte te vertellen, zodat hij zonder onzekerheid en angst kan sterven. De sprookjesverteller vult de lacunes in zijn achtergrond op met sprookjes in oosterse stijl. Bir varmisj, bir yokmush, bir varmisj … Er was eens, er was eens niet, er was eens … Aan deze formule is de hele  roman opgehangen. In korte verhaaltjes meandert de roman door de geschiedenis van Thovma’s familie en van het Armeense volk. De meddah neemt ons mee naar de Turkse cel waar Thovma’s vader gevangen gehouden wordt aan de vooravond van de grote genocide van 1915 en de hallucinante dodenmars waarbij honderdduizenden Armeniërs de dood vonden, even goed als naar de Armeense dorpen in de bergen met hun eeuwenoude gebruiken en tradities. 
De genocide verteld als een Oosters sprookje.  Is dat niet ongepast? Het voelt in elk geval niet zo aan. De bedrieglijke luchtigheid van de verteltoon, laconiek soms, zet de gruwel eerder op scherp dan hem te verdoezelen. De korte dialogen verrassen je met redeneringen die je krom, absurd, kafkaïaans zou kunnen noemen. Maar ze zijn niet absurder dan de geschiedenis.
‘Is dit nu een waar verhaal of niet?’
‘Alles wat zich in het hoofd van een mens afspeelt is waar,’ zei de sprookjesverteller, ‘al is het een andere werkelijkheid dan de werkelijke werkelijkheid, die ons vaak onwerkelijk lijkt.’
Om meer dan eens te lezen.
★★★★☆